Ο δικαιούχος της έγκλησης στα περιουσιακά εγκλήματα
Η προστασία της περιουσίας και τα περιουσιακά εγκλήματα αποτελούν βασικό ζήτημα του ποινικού δικαίου. Ο νέος Ποινικός Κώδικας εισήγαγε σημαντικές αλλαγές στη δίωξη των περιουσιακών εγκλημάτων. Πλέον, μερικά από αυτά δεν διώκονται αυτεπάγγελτα, αλλά απαιτούν έγκληση από το θύμα. Αυτό σημαίνει ότι η ποινική διαδικασία δεν ξεκινά αυτόματα, αλλά μόνο εάν ο παθών υποβάλει έγκληση εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας.
Νομική φύση της εγκλήσεως και προσωποπαγής χαρακτήρας
Η νομική φύση της έγκλησης είναι διπλή, καθώς αποτελεί θεσμό τόσο του ουσιαστικού όσο και του δικονομικού δικαίου. Αρχικά, η παραμέληση της υποβολής της έγκλησης εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας, οδηγεί στην εξάλειψη του αξιοποίνου της πράξεως. Περαιτέρω, συνιστά και δικονομικό θεσμό, διότι αποτελεί δικαστική προϋπόθεση για την έγκαιρη γένεση της ποινικής δίκης. Αυτό σημαίνει ότι η ποινική διαδικασία δεν ξεκινά αυτόματα, αλλά μόνο εάν ο παθών υποβάλει έγκληση εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας. Ο προσωποπαγής χαρακτήρας της συνεπάγεται ότι μόνον ο αμέσως παθών μπορεί να την υποβάλει, εντός της αποκλειστικής προβλεπόμενης προθεσμίας. Παράλειψη της προθεσμίας αυτής οδηγεί σε εξάλειψη του αξιοποίνου της πράξης.
Ως «αμέσως παθών» θεωρείται το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ημεδαπό ή αλλοδαπό, που κατά τον χρόνο τέλεσης της συγκεκριμένης αξιόποινης πράξης είναι φορέας του προσβληθέντος εννόμου αγαθού που προστατεύεται από την παραβιασθείσα ποινική διάταξη. Επομένως, το ζήτημα του προσδιορισμού του δικαιούχου της έγκλησης είναι καταρχήν πραγματικό. Ως εκ τούτου, προκειμένου να προσδιορίσουμε τον φορέα του εννόμου αγαθού, πρέπει να αναρωτηθούμε κατά ποιου απευθύνεται η πράξη και σε ποιον άμεσα αναφέρεται.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η διάκριση της έγκλησης από τη μήνυση. Ενώ η μήνυση μπορεί να υποβληθεί από οποιοδήποτε πρόσωπο, η έγκληση προϋποθέτει την άμεση σύνδεση του δικαιούχου με τη ζημία που προκλήθηκε από την αξιόποινη πράξη.
Ο δικαιούχος της έγκλησης και ειδικές περιπτώσεις
Ίσως από τις πιο συχνές υποθέσεις που συναντά κανείς στα ποινικά ακροατήρια είναι αυτή της υπεξαίρεσης. Στην περίπτωση του εγκλήματος της υπεξαίρεσης το προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι αυτό της ιδιοκτησίας. Επομένως, εν προκειμένω, για να εντοπίσουμε τον φορέα του εννόμου αγαθού και δικαιούχο της έγκλησης, πρέπει να προσδιορίσουμε τον κύριο του υπεξαιρεθέντος πράγματος με βάση το Αστικό Δίκαιο. Έτσι, η ερμηνεία του όρου «ιδιοκτησία», με την έννοια της κυριότητας, πρέπει να εκληφθεί ως κυριότητα επί πραγμάτων, όπως αυτή ρυθμίζεται στο Αστικό Δίκαιο.
Σε εταιρικές σχέσεις, η δυνατότητα υποβολής έγκλησης εξαρτάται από τη δομή και το καταστατικό της εταιρείας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιπτώσεις εταιρικών διαφορών, όπου το δικαίωμα υποβολής έγκλησης μπορεί να αμφισβητείται, ειδικά αν η πράξη τελέστηκε από εταιρικό όργανο.
Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει, ενόψει και του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, και το δικαίωμα του συνδίκου να υποβάλει έγκληση για εγκλήματα κατά του οφειλέτη προ της κήρυξης της πτώχευσης. Ειδικότερο δε, είναι το ζήτημα του δικαιούχου της υποβολής εγκλήσεως επί αδικημάτων κατά εξωχώριων – υπεράκτιων (οff-shore) εταιριών.
Συμπέρασμα
Ο προσδιορισμός του δικαιούχου της έγκλησης στα περιουσιακά εγκλήματα αποτελεί κρίσιμο στοιχείο της ποινικής διαδικασίας. Η τήρηση των προθεσμιών και η ορθή υποβολή της έγκλησης διασφαλίζουν τη δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος αυτού. Παράλληλα έτσι επιτρέπεται και το ενδεχόμενο της κήρυξης της ποινικής δίωξης ως απαράδεκτης, λόγω μη μη ορθής υποβολής της εγκλήσεως.
Για περισσότερες πληροφορίες δείτε το άρθρο του Ιωάννη Παπατριανταφύλλου με το τίτλο “Ο δικαιούχος της έγκλησης στα περιουσιακά εγκλήματα”.