Αθέμιτος ανταγωνισμός και Απόσπαση Πελατείας – Ευθύνη εταίρου για παραβίαση της υποχρέωσης πίστης
Ο υγιής ανταγωνισμός αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ελεύθερης οικονομίας, εντούτοις ένα από τα πιο συνήθη ζητήματα που προκύπτουν στις εταιρικές σχέσεις είναι η απόσπαση πελατείας της εταιρίας εκ μέρους ενός εταίρου. Η παράβαση συμβατικών δεσμεύσεων προς ίδιον όφελος του εταίρου δεν γεννά δίχως άλλο ευθύνη για αθέμιτο ανταγωνισμό. Η εγκατάλειψη μιας εταιρίας για νέα εμπορική δραστηριότητα δεν απαγορεύεται. Το ίδιο ισχύει και για πρόσωπα που αποχωρούν από εταιρικά σχήματα. Η διαφορά προκύπτει όταν χρησιμοποιούνται μέσα που πλήττουν την επιχειρηματική πίστη.
Προκειμένου να χαρακτηρισθεί ως αθέμιτη η παραβίαση συμβατικών δεσμεύσεων προς εξυπηρέτηση ανταγωνιστικών σκοπών εκ μέρους του εταίρου πρέπει να συντρέχουν επιπλέον ιδιαίτερες περιστάσεις. Έτσι, τέτοιο χαρακτήρα μπορεί να έχει η απόσπαση πελατείας εκ μέρους του εταίρου με μεθοδεύσεις και η εκμετάλλευση φήμης.
Η έννοια του αθέμιτου ανταγωνισμού και εταιρικές σχέσεις
Κατά τον νόμο “περί αθεμίτου ανταγωνισμού”, απαγορεύεται κατά τις εμπορικές, βιομηχανικές ή γεωργικές συναλλαγές κάθε πράξη που γίνεται προς το σκοπό ανταγωνισμού και αντίκειται στα χρηστά ήθη. Ο παραβάτης μπορεί να εναχθεί προς παράλειψη της πράξης και προς ανόρθωση της ζημίας που η πράξη προκάλεσε.
Η απαγορευτική ρήτρα της ανωτέρω διατάξεως προϋποθέτει για την εφαρμογή της ανταγωνιστική συμπεριφορά, αντικειμένη στα χρηστά ήθη και ανταγωνιστικό σκοπό, με την έννοια της πρόθεσης των άρθρων 914 και 919 του ΑΚ, ενώ δεν απαιτεί και επιδίωξη βλάβης του ανταγωνιστή.
Η ανταγωνιστική συμπεριφορά συνδέεται με επιχειρήσεις του ίδιου ή συγγενικού κλάδου. Η ανταγωνιστική πράξη καθίσταται αθέμιτη ή παράνομη, όταν αντίκειται στα χρηστά ήθη.
Η έννοια των χρηστών ηθών δεν μπορεί στο δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού να απηχεί αντιλήψεις κοινωνικής μόνον ηθικής, αλλά οφείλει να διαμορφώνεται με βάση κυρίως τις οικονομικές και λοιπές συνθήκες της συγκεκριμένης αγοράς στο πλαίσιο στάθμισης των αντίθετων συμφερόντων. Αντικείμενο, δηλαδή, προστασίας δεν είναι μόνον το συμφέρον των ανταγωνιστών στην ατομική διάστασή του, αλλά και το συμφέρον των καταναλωτών και κατ’ επέκταση η λειτουργία της ίδιας της αγοράς (ΑΠ 659/2023, ΑΠ 1336/2022).
Η παράβαση συμβατικών δεσμεύσεων, ενόψει ανταγωνιστικών σκοπών, δεν είναι, χωρίς άλλο, αθέμιτη. Για να χαρακτηρισθεί αθέμιτη, πρέπει να συντρέχουν ιδιαίτερες περιστάσεις, που να στοιχειοθετούν τον αθέμιτο χαρακτήρα της συμβατικής παράβασης. Τέτοιο χαρακτήρα έχει η παράβαση των συμβατικών υποχρεώσεων όταν γίνεται με μεθοδεύσεις και με σκοπό την απόσπαση πελατείας, που αποτελεί πολύτιμο αγαθό της επιχείρησης ή και την εκμετάλλευση της ξένης φήμης ή οργάνωσης (ΑΠ 483/2021).
Η Θέση των Δικαστηρίων
Τις παραπάνω αρχές επιβεβαίωσε και ο Άρειος Πάγος με πρόσφατη απόφασή του. Συγκεκριμένα, το Ανώτατο Δικαστήριο ανέτρεψε κρίση του Εφετείου που έκρινε αγωγή ως μη νόμιμη.
Ειδικότερα, η υπόθεση αφορούσε εταιρική αντιδικία μεταξύ εταίρου ομόρρυθμης εταιρίας (Ο.Ε.) και πρώην εταίρου αυτής. Η ενάγουσα Ο.Ε. ισχυρίστηκε ότι η αντίδικος εταίρος της, μέσω οργανωμένου σχεδίου, αποσκοπούσε στην αθέμιτη απόσπαση της φήμης και πελατείας της. Εν συνεχεία, επιδίωκε την ανεξάρτητη δραστηριοποίηση μέσω του συζύγου της, κατά τρόπο που επέφερε τον σφετερισμό του συνόλου της πελατείας της Ο.Ε.
Συγκεκριμένα, η ενάγουσα Ο.Ε. ισχυρίστηκε ότι η αντίδικος:
- Αφαίρεσε το σύνολο του ηλεκτρονικού εξοπλισμού, που αποτελούσε τον “εγκέφαλο” της εμπορικής της δραστηριότητας, καθώς περιείχε στοιχεία πελατών και προμηθευτών.
- Με σκοπό να ακυρώσει κάθε δυνατότητα λειτουργίας της εταιρίας, προέβη σε καταχρηστική εξώδικη καταγγελία της, θέτοντάς την έτσι σε εκκαθάριση, γεγονός που οδήγησε στην καταγγελία κρίσιμων συμβάσεων.
- Με χρήση αθέμιτων και παραπλανητικών μεθόδων απέσπασε την πελατεία της εταιρίας.
Το Εφετείο απέρριψε την αγωγή ως μη νόμιμη. Έκρινε ότι τα παραπάνω, ακόμη και αληθή, δεν συνιστούν αθέμιτη απόσπαση πελατείας. Κατά το Εφετείο, οι συνεργάτες απλώς αποδέχθηκαν καλύτερες προτάσεις από ανταγωνιστές. Η συμπεριφορά της εναγομένης δεν κρίθηκε αντίθετη στα χρηστά ήθη. Δεν υφίσταται δικαίωμα διατήρησης πελατείας από την ενάγουσα, αφού η απόσπαση πελατών αποτελεί θεμιτό στοιχείο του ανταγωνισμού.
Ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι η προσέγγιση του Εφετείου ήταν νομικά πλημμελής. Έκανε δεκτό ότι η αναιρεσείουσα Ο.Ε. δεν στήριξε την αγωγή μόνο στην απόσπαση πελατείας, αλλά στη συνολική, ενιαία συμπεριφορά της εναγομένης εταίρου. Η εναγομένη, ως εταίρος, είχε αυξημένη υποχρέωση πίστης. Η αφαίρεση δεδομένων, η πρόκληση καταγγελιών και η μεταφορά πελατείας σε εταιρία του συζύγου της συγκροτούσαν αθέμιτη πρακτική.
Η αγωγή ήταν νόμιμη και η ευθύνη της εναγομένης θεμελιώθηκε επαρκώς.
Συμπεράσματα
Η οριοθέτηση του αθέμιτου ανταγωνισμού αποκτά αυξανόμενη σημασία σε περιβάλλοντα εταιρικών διαφορών. Πρώην εταίροι που αξιοποιούν εσωτερικά δεδομένα και πελατολόγια εκτίθενται σε σοβαρή νομική ευθύνη. Η προστασία της εμπορικής πίστης και φήμης ενισχύεται από τη νομολογία. Οι πρόσφατες αποφάσεις ενισχύουν τη νομική ασφάλεια σε περιπτώσεις εσωτερικών εταιρικών διαφορών – αντιδικιών.
Βλ. σχετικά θέματα:
Κανένα σημείο της παρούσας δημοσίευσης δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως νομική συμβουλή. Η παρούσα δημοσίευση είναι αναγκαστικά γενική. Συνεπώς, πριν από οποιαδήποτε ενέργεια με βάση την παρούσα δημοσίευση, πρέπει να υπάρχει επαγγελματική νομική συμβουλή.