Η κατάσχεση εις χείρας τρίτου ως εργαλείο εκτέλεσης για τον δανειστή και η άμυνα του οφειλέτη
Η κατάσχεση εις χείρας τρίτου αποτελεί την πιο συνηθισμένη μορφή αναγκαστικής εκτέλεσης, ιδίως όταν αφορά κατάσχεση (αναγκαστική ή συντηρητική) τραπεζικών λογαριασμών. Ο τρίτος στα χέρια του οποίου γίνεται η κατάσχεση είναι συνήθως μια τράπεζα, γι’ αυτό και στο παρόν άρθρο εξετάζουμε το ζήτημα κυρίως υπό αυτό το πρίσμα. Ωστόσο, δεν αποκλείεται ο τρίτος να είναι οποιοσδήποτε άλλος οφειλέτης του καθ’ ου η εκτέλεση, δηλαδή κάθε πρόσωπο που οφείλει χρήματα στον βασικό οφειλέτη.
Η κατάσχεση (αναγκαστική ή συντηρητική) εις χείρας της τράπεζας αποτελεί ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια του δανειστή, καθώς δεσμεύει τους τραπεζικούς λογαριασμούς του οφειλέτη και πλήττει καίρια τη ρευστότητά του. Με αυτόν τον τρόπο, ο δανειστής εξασφαλίζει γρήγορα και αποτελεσματικά την ικανοποίηση της απαίτησής του. Από την άλλη πλευρά, ο οφειλέτης βλέπει την οικονομική του δραστηριότητα να παραλύει, γεγονός που τον αναγκάζει να αντιδράσει.
Ειδικότερα ακολουθεί αναλυτική παρουσίαση με δύο όψεις: οι ενέργειες που πρέπει να κάνει ο δανειστής και οι δυνατότητες άμυνας του οφειλέτη.
Εκτελεστός τίτλος: Η απαραίτητη προϋπόθεση για κατάσχεση εις χείρας τρίτου
Καταρχήν για να ξεκινήσει οποιαδήποτε κατάσχεση, ο δανειστής πρέπει να έχει στα χέρια του εκτελεστό τίτλο. Αυτό μπορεί να είναι μια δικαστική απόφαση, μια διαταγή πληρωμής ή ακόμη και συμβολαιογραφική πράξη που έχει εκτελεστότητα.
Επομένως χωρίς τίτλο δεν υπάρχει εκτέλεση. Ο δανειστής συχνά ξεκινά με διαταγή πληρωμής, ώστε να κινηθεί γρήγορα και να ζητήσει δέσμευση τραπεζικών λογαριασμών.
Παράδειγμα: Ένας προμηθευτής εκδίδει διαταγή πληρωμής για απλήρωτο τιμολόγιο €50.000. Με αυτό το έγγραφο μπορεί πλέον να στραφεί κατά των λογαριασμών του πελάτη – οφειλέτη του.
Κατάσχεση εις χείρας τρίτου: Το κατασχετήριο έγγραφο
Το κατασχετήριο έγγραφο είναι το βήμα που ενεργοποιεί τη διαδικασία. Συγκεκριμένα το έγγραφο αυτό επιδίδεται στην τράπεζα και στον οφειλέτη και πρέπει να αναφέρει:
το ποσό της απαίτησης,
τον εκτελεστό τίτλο,
την εντολή προς την τράπεζα για δέσμευση,
τα στοιχεία του οφειλέτη.
Από την επίδοση και μετά, τα ποσά στους λογαριασμούς δεσμεύονται μέχρι το ύψος της απαίτησης. Ο οφειλέτης δεν μπορεί να τα αναλάβει, ενώ η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να τα παρακρατήσει.
Υποχρεώσεις και ευθύνη του τρίτου
Η τράπεζα έχει την υποχρέωση να απαντήσει με δήλωση τρίτου εντός 8 ημερών. Στη δήλωση πρέπει να αναφέρει αν υπάρχουν χρήματα και σε ποιο ύψος.
Αν δηλώσει θετικά, προχωρά η διαδικασία.
Αν παραλείψει ή δηλώσει ψευδώς, μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη έναντι του δανειστή.
Οι συνέπειες για τον οφειλέτη
Η κατάσχεση έχει άμεσες επιπτώσεις:
πάγωμα λογαριασμών,
αδυναμία πληρωμής υποχρεώσεων,
δυσχέρεια σε επιχειρηματικές συναλλαγές,
πλήγμα στην αξιοπιστία.
Το μέτρο είναι αυστηρό, αλλά γι’ αυτό είναι και αποτελεσματικό. Η πραγματικότητα είναι ότι η δέσμευση τραπεζικού λογαριασμού συχνά οδηγεί τον οφειλέτη σε διακανονισμό.
Συντηρητική κατάσχεση εις χείρας τρίτου
Με βάση το άρθρο 724 ΚΠολΔ, ο δανειστής μπορεί να ζητήσει συντηρητική κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών ακόμη και πριν υπάρξει τελεσίδικη απόφαση ή πριν καν ενημερωθεί ο οφειλέτης. Πρόκειται για προληπτικό μέτρο που αποσκοπεί να διασφαλίσει ότι τα χρήματα δεν θα μεταφερθούν ή εξαφανιστούν μέχρι να κριθεί η υπόθεση.
Παράδειγμα: Ένας προμηθευτής έχει εκδώσει διαταγή πληρωμής για απλήρωτο τιμολόγιο €50.000. Με τον εκτελεστό αυτό τίτλο μπορεί, ακόμη και πριν επιδοθεί στον οφειλέτη η διαταγή πληρωμής και πριν ο τελευταίος λάβει γνώση, να κοινοποιήσει στις τράπεζες συντηρητική κατάσχεση και να δεσμεύσει άμεσα τους λογαριασμούς του οφειλέτη.
Β. Η άμυνα του οφειλέτη
Ανακοπή: το κύριο ένδικο βοήθημα
Ο οφειλέτης εντός της προβλεπόμενης από τον νόμο προθεσμίας από την επίδοση να ασκήσει ανακοπή. Μπορεί να ισχυριστεί ενδεικτικά ότι:
η απαίτηση δεν υφίσταται ή έχει εξοφληθεί,
το κατασχετήριο είναι άκυρο,
η κατάσχεση είναι καταχρηστική ή υπερβολική.
Επομένως η ανακοπή είναι το βασικό του όπλο για να ακυρώσει την αναγκαστική εκτέλεση κατά τραπεζικών λογαριασμών.
Αίτηση αναστολής εκτέλεσης – προσωρινή προστασία
Μέχρι να κριθεί η ανακοπή, ο καθ΄ου οφειλέτης μπορεί να ζητήσει αναστολή εκτέλεσης με στόχο τον περιορισμό των δυσμενών συνεπειών της κατάσχεσης. Το δικαστήριο αποφασίζει, αν η κατάσχεση προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη στον οφειλέτη (π.χ. παύση λειτουργίας επιχείρησης). Αν πειστεί, “παγώνει” προσωρινά η διαδικασία, μέχρι την έκδοση αποφάσεως επί της ανακοπής, κάτι το οποίο δίνει πίστωση χρόνου στον οφειλέτη προκειμένου να οργανώσει την στρατηγική αντιμετώπισης των ενεργειών του δανειστή.
Ανάκληση ή περιορισμός συντηρητικής κατάσχεσης
Ο οφειλέτης εναντίον του οποίου εκκίνησε η διαδικασία μπορεί να ζητήσει ανάκληση ή περιορισμό της συντηρητικής κατάσχεσης, όταν το μέτρο αποδεικνύεται δυσανάλογο ή οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί. Τέτοια περίπτωση υπάρχει, για παράδειγμα, όταν η κατάσχεση καλύπτει υπερβολικά μεγάλο εύρος τραπεζικών λογαριασμών σε σχέση με το ύψος της απαίτησης ή όταν έχει ήδη εξοφληθεί μέρος του χρέους.
Το δικαστήριο, εξετάζοντας την αναγκαιότητα του μέτρου, μπορεί να αποφασίσει την πλήρη άρση (ανάκληση) της κατάσχεσης ή τον περιορισμό της, προκειμένου να επιτευχθεί ισορροπία ανάμεσα στην προστασία του δανειστή και στη συνέχιση της οικονομικής δραστηριότητας του οφειλέτη.
Πρακτικές συνέπειες και στρατηγική
Η κατάσχεση λογαριασμών έχει συνέπειες όχι μόνο νομικές αλλά και πρακτικές:
μισθοί που δεν πληρώνονται,
συμβάσεις που τινάζονται στον αέρα,
οικογένειες που δεν καλύπτουν ανάγκες.
Συνεπώς η στρατηγική του οφειλέτη πρέπει να είναι άμεση, συνδυάζοντας τα κατάλληλα ένδικα μέσα και προβάλλοντας τους καταλληλότερους λόγους ακύρωσης της κατάσχεσης και αναστολής της εκτελεστοτητάς της.
Συμπέρασμα
Η κατάσχεση εις χείρας τρίτου αποτελεί ισχυρό όπλο του δανειστή αλλά και μια σοβαρή απειλή για τον οφειλέτη:
Ο δανειστής πρέπει να κινηθεί με ακρίβεια και ταχύτητα.
Ο οφειλέτης πρέπει να δράσει έγκαιρα με ανακοπή και αίτηση αναστολής.
Στη Papatriantafyllou & Thanasenari, έχουμε αναλάβει κατ’ επανάληψη υποθέσεις κατάσχεσης εις χείρας τρίτου, τόσο από την πλευρά δανειστών όσο και από την πλευρά οφειλετών. Η εμπειρία μας σε επιχειρηματικές διαφορές και αναγκαστική εκτέλεση μας επιτρέπει να προσφέρουμε στρατηγική και ουσιαστική καθοδήγηση, με στόχο τη μέγιστη δυνατή προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των πελατών μας.
Βλ. Σχετικά Θέματα:
Ακύρωση Διαταγής Πληρωμής – Έλλειψη ενεργητικής νομιμοποίησης
Ακύρωση Διαταγής Πληρωμής από σύμβαση δανείου, λόγω αοριστίας της απαίτησης
Δέσμευση της περιουσίας ετερόρρυθμου εταίρου & Κατάσχεση μετοχών Α.Ε.
Κανένα σημείο της παρούσας δημοσίευσης δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως νομική συμβουλή. Η παρούσα δημοσίευση είναι αναγκαστικά γενική. Συνεπώς, πριν από οποιαδήποτε ενέργεια με βάση την παρούσα δημοσίευση, πρέπει να υπάρχει επαγγελματική νομική συμβουλή.